سفری به بناهای تاریخی استان لرستان
استان لرستان یکی از استان‌های غربی ایران است. این استان ۲۸٫۲۹۴ کیلومتر مربع مساحت و بیش از یک میلیون و هفتصد و پنجاه و چهار هزار نفر جمعیت دارد. لرستان تنها استان ایران است که به دلیل اهمیت فوق‌العاده تاریخی یکی از ۴ بخش اصلی موزه ملی ایران را به خود اختصاص داده‌است. لرستان جایگاه آثار باستانی و تاریخی فراوانی است که می‌توان آن‌ها را به سه دوره پیش از تاریخ، دوره ایران باستان و دوره اسلامی تقسیم کرد. یافته‌های پیش از تاریخ لرستان، بیشتر شامل نقاشی‌ها، کنده‌کاری‌های غارها، سفالینه ها و اشیای مفرغی هستند. به دلیل کوهستانی بودن منطقه، نخستین ساکنان در مناطق مرکزی و غربی لرستان سکونت یافتند. اما علاوه بر جاذبه‌ها، زیبایی‌های دیگری نیز در این استان وجود دارد که ما می‌خواهیم در این مطلب به ۵ تا از آن‌ها اشاره کنیم. ۵ بنای تاریخی و زیبا که دل هر بیننده‌ای را با خود می‌برد.
مسجد جامع بروجرد
مسجد جامع بروجرد یکی از شاخص‌ترین بناهای تاریخی ایران است که با قدمتی چند صد ساله، ویژگی‌های معماری اسلامی و باستانی ایران (ساسانیان) را در خود جای داده است. مسجد جامع بروجرد یکی از نخستین مسجدهای ساخته شده در ایران است که در قرن دوم تا سوم هجری در یکی از محله‌های تاریخی شهر به نام دودانگه ساخته شده و به لحاظ معماری و قدمت، از بناهای منحصر‌به‌فرد لرستان و شهر بروجرد محسوب می‌شود. بر اساس تخمین مورخان، طاق میانی مسجد جامع بروجرد آتشکده‌ای باستانی بوده که پس از ورود اسلام و گسترش آن به ایران به مسجد تبدیل شده است. گنبد مسجد که در قسمت میانی ساختمان بنا شده تا سطح زمین ارتفاعی برابر ۲۰ متر دارد و دو گلدسته آن که در سال ۱۲۰۹ هجری قمری ساخته شده در دو طرف گنبد قرار دارد. بر بالای محراب و دیوارها کلمات مقدس و آیات قرآن با آجر و خط کوفی نوشته و بر بالای درب غربی مسجد نیز سنگ نوشته‌ای وجود دارد که تاریخ ورود شاه عباس صفوی در سال ۱۰۲۲ هجری قمری به بروجرد را نشان می‌دهد. معماری مسجد جامع بروجرد از شاهکارهای تاریخی معماری ایران است که ویژگی‌های معماری است. یکی از دیدنی‌های مسجد جامع بروجرد منبر چوبی ۹پله آن است که بسیار هنرمندانه ساخته شده و حکاکی روی آن، تاریخ ۱۶۰۸ هجری قمری را نشان می‌دهد. این بنا در گذشته به صورت یک مجموعه شامل مسجد، حمام، آب انبار، غریب‌خانه (آبریزگاه کنونی)، میدان و سایر متعلقات بوده که امروزه بخشی از این آثار از بین رفته است. بنای موجود مسجد جامع بروجرد از نظر شکل از نوع مساجد تک‌ایوانی است که دارای دو درب ورودی در جهت‌های شرق و غرب بوده و شامل یک حیاط مرکزی مستطیل، ایوان، فضای گنبدخانه و شبستان‌های اطراف آن و یک شبستان وسیع زمستانی در طرف شمال حیاط مرکزی است.
قلعه فلک‌الافلاک در استان لرستان
فَلَک‌الافلاک یا دژٍ شاپورخواست قلعه‌ای تاریخی در مرکز شهر خرم‌آباد در استان لرستان است. فلک‌الافلاک با نام قلعه دوازده برجی هم شناخته می‌شود. این بنا بر فراز تپه‌ای مشرف به شهر خرم‌آباد و در نزدیکی رودخانه، در مرکز شهر قرار گرفته و چشم‌گیرترین اثر تاریخی و گردشگری درون این شهر است. تاریخ ساخت این قلعه به دورهٔ ساسانیان باز می‌گردد. حریم این تپه باستانی، از شرق و جنوب غربی به رودخانه خرم‌آباد و از غرب به خیابان و محله دوازده برجی و از سمت شمال به خیابان فلک‌الافلاک محدود می‌شود. نام قدیم آن که به دوران ساسانیان بر می‌گردد، دژ شاپور خواست بوده و دارای ۸ برج مدور و دیوارهای بلند و مستحکم است. وسعت محوطه باستانی که محل واقعی تحولات تاریخی بناست، حدود ۴۰۰×۳۰۰ متر مربع و ارتفاع تپه با احتساب دیوارهای بنا از سطح خیابان‌های مجاور حدود ۴۰ متر است. فضای داخلی بنای فعلی به چهار تالار نسبتا بزرگ حول دو حیاط و تعدادی تالار و اتاق تقسیم شده است. ابعاد حیاط اول ۵/۲۲×۳۱ متر و ابعاد حیاط دوم ۲۱×۲۹ متر است. در ورودی بنا در سمت شمال و در بدنه برج شمال غربی تعبیه شده است.دورتا دور قلعه را پرتگاهی مخوف فرا گرفته که دارای پوشش گیاهی است و راه ورود به فلک‌الافلاک را دشوارتر می‌کند. نام قلعه فلک‌الافلاک به مفهوم آسمان نهم و بالاترین فلک است که به طور مجازی دست‌نیافتنی بودن آن را می‌رساند. احداث بنا بر فراز صخره‌های سنگی و اشراف کامل آن بر دره تاریخی خرم‌آباد و نیز جاری شدن چشمه پر آب گلستان از دامنه شمالی تپه از ویژگی‌های اصلی بنا به شمار می‌آیند. از سوی دیگر نزدیکی قلعه فلک‌الافلاک با غارهای پیش از تاریخ دره خرم‌آباد و دیگر آثار دوران تاریخی مانند سنگ نوشته، مناره آجری، آسیاب گبری، پل شاپوری و گرداب سنگی بیانگر پیوستگی تاریخی قلعه با آثار یاد شده است.
سنگ نوشته ای در استان لرستان
در مرکز شهر خرم آباد (ضلع شرقی خیابان شریعتی) و در مسیر قدیمی شاپور خواست به خوزستان سنگ نوشته‌ای به شکل مکعب که به صورت یکپارچه متصل به صخره‌ای طبیعی بوده است، قراردارد. ارتفاع متون کتبیه‌دار با احتساب دوپله در چهار ضلع سنگ نوشته ۳۴۴ سانتی‌متر است این کتیبه به خط کوفی و زبان فارسی دور تا دور ستون سنگی تحریر شده است در گذشته به بردنوشته معروف بوده است. کتیبه با بسم‌الله شروع شده و موضوع آن مربوط به حکم امیر اسفهسالار کبیر ظهیرالدین و الدوله معین الا‌سلام طغرل لتکین ابوسعید برسق در خصوص بخشش علفچر درچراگاه‌های شاپورخواست و ممنوعیت برخی سنت‌هایی ناپسند در عهد سلطنت ملکشاه سلجوقی به تاریخ ۵۱۳ هجری قمری است. این یادمان فرهنگی مربوط به دوره سلجوقی و به شماره ۳۹۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
مناره آجُری زیبا در استان لرستان
مناره آجُری یکی از آثار باستانی شهر خرم‌آباد و متعلق به قرن چهارم هجری قمری است. این بنا با قدمتی حدود ۹۰۰ سال در جنوب خرم‌آباد و در کنار مکان شهر قدیمی شاپورخواست بر روی پایه سنگی بنا شده و حدود ۳۰ متر ارتفاع دارد. قطر سطح تحتانی مناره آجری ۵/۴ متر است و با پیمودن ۹۹ پله دورانی می‌توان به بام مناره صعود کرد. بقایای معماری سنگ و گچ با دیوارهای ضخیم در مجاورت مناره (پارک، میدان شقایق فعلی) بیانگر وجود تاسیساتی نظیر کاروانسرا و مسجد و …. گرداگرد بنا در گذشته است. با توجه به سبک معماری بنا، احتمالا تاریخ ساخت آن به دوره فرمانروایی دیلیمان برمی‌گردد. بلندای آن بر اثر عوامل طبیعی کاهش یافته و اکنون با احتساب پایه سنگی، ارتفاع آن به ۳۰ متر می‌رسد. قطر بنا در پایین‌ترین قسمت به ۵/۴ متر کاهش می‌یابد. فضای داخلی مناره آجری از ۹۹ پله تشکیل شده است و ورودی مناره در جبهه غربی روی سطح پایه قرار گرفته است. این بنا ارزشمند مربوط به دوره آل بویه (دیلمیان) است.
پل آجری در استان لرستان
پل آجری در مرکز شهر خرم‌آباد و بر روی رودخانه گلال واقع شده است. این پل دو قسمت شرقی و غربی شهر را به هم متصل نموده و دارای ۲۴ چشمه طاق است.این پل در مرکز شهر خرم‌آباد قرار دارد و بخش غربی مرکز شهر را به بخش شرقی متصل می‌کند. این پل که با ملات آهک و گچ و پایه‌های از جنس آجر ساخته شده است طولی بیش از ۳۵۰ متر و پهنایی به اندازه ۵٫۸ دارد. ساختمان این پل شباهت فراوانی با ساختمان پل خواجو دارد و همانند آن دارای شاه‌نشین بوده که بر اثر سیل از بین رفته است. این اثر در زمان شاه سلطان حسین صفوی ساخته شده و به شماره ۲۳۵۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.