طالقان، ییلاق همیشه بهار

مقصد طالقان است که حدود ۸۰ پارچه آبادی و روستای بزرگ و کوچک را دربرمی گیرد. طالقان، دیاری است که هر روستای آن طبیعت و فرهنگ متفاوتی دارد. منطقه ای که مهد نویسنده ای مانند جلال آل احمد، عالمی مانند آیت ا… سید محمود طالقانی و خوش نویسی همچون غلام حسین امیرخانی است. منزل آیت ا… طالقانی در گلیرد و یادمان درویش عبدالمجید طالقانی (استاد خط شکسته) در مهران از آثار دیدنی، تاریخی و فرهنگی طالقان محسوب می شود.

طالقان اگر چه این‌ روز‌ها دیگر یک منطقه شناخته شده است ،اما همچنان جاذبه‌های طبیعی و بکر نادیده شده ای دارد و به جرأت می‌توان گفت که برخی نمونه‌های آن در هیچ یک از اقلیم‌های گوناگون آب و هوایی کشور دیده نمی‌شود.

این منطقه زیبا جدای از جغرافیا و فرهنگ اش به واسطه این که از قدیم کانون تولید محصولات کشاورزی بسیاری بوده و گردو، گیلاس، شاه توت و سیب گلاب بسیار معروفی دارد برای علاقه‌مندان گردشگری دردشت ودمن های کشاورزی کانونی دیدنی و آرامش بخش محسوب می‌شود. البته این روستای دیدنی بهشت ماهیگیران هم هست؛ ماهیگیری در دریاچه‌های کوهپایه که واقعاً پرطرفدار است.

هر چند طبیعت طالقان است که شما را به سوی خود می کشاند اما پشیمان نمی شوید اگر نگاهی هم به قصه «عزیز و نگار» بیندازید. روایت داستان دلدادگی و دلبستگی عزیز و نگار طالقانی یا نگارخوانی در گذشته در برخی روستاهای منطقه مانند روستای سوهان رواج خاصی داشته و هنوز هم دارد. یکی از نکته های جالب در این داستان، نام های قدیمی روستاها و چشمه های منطقه است. محیط طالقان را رودخانه شاهرود که از کوهپایه های شرقی آغاز می شود و با طولی نزدیک به ۱۰۵ کیلومتر به غرب می رود، شکل داده است. این شریان آبی بیش از ۱۵ رودخانه کوچک و بزرگ منطقه را که از چشمه سارها و برفاب ها سرچشمه می گیرد، تا سپیدرود می برد. سد مخزنی طالقان و دریاچه آن هم که چند سالی است بر شاهرود ساخته شده همراه دیگر آب های منطقه همگی موجب آبادانی طالقان شده است. این دریاچه نزدیک هسته مرکزی یعنی شهرک محیطی فراهم کرده تا مسافران طالقان زمانی را به استراحت کنار دریاچه اختصاص بدهند.

درباره طالقان باید گفت روستاهای زیبای آن در دامنه های جنوبی و شمالی در امتداد رودخانه ها و کنار چشمه سارها پراکنده شده و ۳ بخش پایین طالقان، میان طالقان و بالاطالقان را تشکیل می دهند. برخی از این روستاها علاوه بر طبیعت زیبا، قلعه ، امامزاده ، آرامگاه، حمام یا آسیابی تاریخی دارند که از آسیب ها مصون مانده و دیدنی است. ارژنگ قلعه در میناوند، قلعه منصور و قلعه کیقباد در شمال هرنج، قلعه دختر در گته ده، قلعه پراچان و قلعه فالیس، امامزاده هارون در جوستان ، شاه محمد حنیفه در کرکبود ، امامزاده زکریا در میراش و نیز امامزاده های روستاهای سیدآباد، اورازان، کش، کشته رود، کلاه رود، اسفاران، خچره، بقعه میر در وشته و مقبره پیران در دیزان، مهران و اوانک از آن جمله اند.

یکی از روستاهای معروف طالقان روستای حسنجون است که در ۵ کیلومتری شهرک مرکز طالقان واقع شده و مسیر صعود به قله شاه البرز از این روستا می گذرد. پیاده روی در امتداد رودخانه با چشم انداز باغ ها حال و هوای خاصی دارد. به یاد داشته باشید عبور گردشگران بسیار، ساکنان را ناچار به وضع مقرراتی کرده؛ اگر با زنجیری که راه عبور را بسته روبرو شدید، تعجب نکنید.

روستای جوستان در ۱۲ کیلومتری شهرک با وجود رودخانه شاهرود که از جنوب آن می گذرد و رودخانه عالی زان که از شمال به جنوب آن جریان دارد، صاحب باغ ها و مزارع سرسبز و وسیع و به تبع پررونق است. علت دیگر این رونق، قرارگیری جوستان بر سر روستاهای شرقی و شمال شرقی طالقان است. روستای جوستان قدمتی بیش از هزارسال دارد. قدمت سنگ قبرهای موجود در تکیه جوستان که به رنگ های جگری و طوسی هستند به دوره تیموری می رسد. این روستا در دوره شاه طهماسب صفوی که پایتخت در قزوین بود، به دلیل وجود مقبره امامزاده هارون که صفویه از اولاد وی هستند، مورد توجه خاص قرار گرفت. در فاصله حدود یک کیلومتری شمال شرق روستای جوستان، محوطه نسبتا وسیعی وجود دارد که اهالی آنجا را پوله چال (محل دادن پول) می نامند. در حفاری این منطقه، تعداد زیادی ادوات زینتی مفرغی و قطعات فلزی به دست آمده است. در روستای کرکبود علاوه بر باغ های میوه و آبشار زیبایش، مقبره ملا نعیما دیده می شود که متعلق به دوران صفوی است. وی با توانایی و اطلاعاتی که داشت، مقام ریاست کتابخانه سلطنتی دربار صفوی را داشت و هنگام حمله افغان، برای امان بودن به قم و سپس طالقان پناه می آورد.

امکان نام بردن تک تک جاذبه ها نیست و فقط می توان به بعضی اشاره کرد؛ چشمه آب گرم گنداب در شمال روستای دهدر در جنوب قله ماسه چال، چشمه آب گرم شمال روستای هرنج، چشمه آب گرم گراب بالاطالقان و چشمه آب گرم خچیره که در انتهای رودخانه فرعی و خاکرو در شمال روستای خچیره قرار دارد.

بعضی آبشارهای معروف طالقان هم عبارتند از آبشار شلبُن روستای بزج در شمال روستای خسبان، آبشار نرنو در روستای جزینان در بند، آبشار آسکان که در زمستان به صورت یخشار جلوه می کند، آبشار سفیدآب در غرب قله شاه البرز، آبشار خرس چر در جنوب قله خرس چر ناریان، آبشار فصلی میلین در روستای مهران و آبشار کوچک ولی زیبای سوهان در قسمت غربی قله کله سنگ سوهان.

قرار گرفتن در سلسله جبال البرز و وجود خاک حاصلخیز و رطوبت بالا و چشمه سارهای متعدد باعث سرسبزی منطقه شده است. باغ های میوه شامل گردو، سیب، گیلاس، گلابی، زیتون، زالزالک، زرشک کوهی، بادام کوهی و درختان چنار، بید و همچنین وجود گیاهان علفی، دارویی و زینتی پوششی رنگین و غنی در منطقه خلق کرده که در هر فصلی جلوه خاص خود را دارد. این طبیعت کوهستانی گردشگرانی با سلیقه های مختلف را جلب می کند. طالقان نقطه عزیمت کوهنوردان و تفرجگاه خانواده های طبیعت گرد است. در سفر به طالقان می توانید به دیدن یک روستا بسنده کنید یا پیاده روی داشته باشید یا با توجه به شرایط آب و هوایی برنامه صعود به قله بگذارید.

چند مسیر پیاده روی می توان در طالقان تعریف کرد، مسیر پیاده روی روستای حسنجون به مزرعه دو روان با درختان گردو در حاشیه، مسیر پیاده روی روستای گوران به روستای اورازان که از پردرخت ترین دره های طالقان محسوب می شود و تنگه اورازان از زیباترین مناطق طالقان است. مسیر پیاده روی روستای خچیره به هفت چشمه که مسیر صعود به قلعه وارکش است و در فصل تابستان طراوت ویژه ای دارد. از گته ده به دختر قلعه گته ده که مسیر صعود به قله کهار بزرگ نیز هست یا از گته ده به مندانین که مسیر صعود به قله میان کهار است. از تکیه ناوه به عالی سر که بهترین فصل آن پاییز با برگ های رنگارنگ درختان است و همچنین مسیر کوچه باغ روستای کویین به چشمه سار زیبای آن.

همان طور که پیش از این اشاره شد طالقان از دیرباز مورد توجه کوهنوردان بوده است. روستای پراچان یکی از روستاهای مبدا صعود به قله مرتفع تخت سلیمان و علم کوه و دیگر قلل محسوب می شود.

اگر قصد کردید طالقان را بگردید، می توانید ۲ روز تعطیلات آخر هفته را برای این سفر وقت بگذارید یا چند سفر یک روزه چه در پاییز و چه در بهار و تابستان برنامه ریزی کنید. در زمستان به علت برف و سرما و البته سال تحصیلی افراد انگشت شماری در هر روستا می مانند. برای اینکه برنامه ریزی کنید بهتر است بدانید منطقه ییلاقی طالقان با مردمان مهمان نواز و فرهنگ دوست میان کوه های برف گیر البرز از غرب ارتفاعات کندوان تا ۴۰ کیلومتری شرق قزوین گسترده است.

برای رسیدن به طالقان از جاده اتوبان تهران کرج استفاده کنید. بعد از عبور از شهرهای کرج، هشتگرد و آبیک، ۴ کیلومتر پس از آبیک وارد جاده اختصاصی طالقان در سمت راست می شوید. پس از رسیدن به پست نیروی انتظامی مستقر در مسیر و جاده آسفالته، کم کم ارتفاع کم می شود و با عبور از چند آبادی به کناره نیلگون دریاچه سد طالقان می رسید.

اگر در این سفر قصد اقامت داشتید، می توانید با اهالی محلی هماهنگ کنید که ممکن است اتاق کرایه دهند یا در بعضی از امامزاده ها مانند امامزاده یوسف در بادامستان و امامزاده هارون در جوستان امکانات شب ماندن باشد. اگر هم اهل طبیعت گردی باشید، کافی است چادر و وسایل لازم را همراه داشته باشید. چند مرکز اقامتی نیز در طالقان فعالیت دارند که از آن میان می توان به هتل صدف در میدان اصلی شهرک، هتل ستاره آبی در جزن و مجتمع عزیز و نگار نزدیک به روستای آردکان اشاره کرد.

با وجود رونق باغداری، دامپروری و زنبورداری، عسل، مواد لبنی و میوه های خوبی یافت می شود. همچنین آب و هوای منطقه، زمینه پخت انواع آش را فراهم می کند که البته در رستوران پیدا نمی شود. در غذاخوری های طالقان همان منویی را می بینید که در مناطق دیگر دیده اید؛ انواع کباب. اگر علاوه بر غذای خوب چشم انداز هم برایتان مهم است، مجتمع چشمکان با منظره ای از دریاچه انتخاب خوبی است. رستوران صدف هم که در شهرک واقع شده غذای خوبی دارد. در جوار آلاچیق های کنار دریاچه یک دکه هست که نوشیدنی و برخی خوراکی ها را می توانید از آنجا تهیه کنید. نگرانی وجود ندارد چون غذاخوری، رستوران و بقالی های زیادی در طالقان وجود دارد که می توان از آنجا غذاهای گرم و سرد تهیه کرد.

جالب است بدانید بیشتر خانه ها در روستاهای طالقان تنور دارند و زنان طالقانی نان مصرفی شان را در خانه می پزند. یکی از نان های آنها «پیتک» نام دارد که برای تهیه اش، در هر چانه از خمیر نان، مقداری حلوا، می گذارند. روی خمیر را هم با لبه یک قاشق چوبی نقش ها و خط هایی می اندازند تا طرح زیبایی روی نان نقش ببندد.

طالقانی ها شیرینی خانگی به نام «اردک» دارند که برای تهیه آن مقداری آرد گندم را با شیر و شکر، روغن حیوانی، تخم مرغ، زردچوبه، زنجبیل، هل و دارچین مخلوط می کنند و می گذارند خمیر وربیاید. بعد آن را به اشکال مختلفی درمی آورند و سرخ می کنند. وقتی شیرینی ها آماده شد روی آنها خاک قند می پاشند.

از دیگر غذاهای محلی، دال عدس طالقانی است که مانند دال عدس جنوبی با عدس قرمز تهیه می شود اما زنجبیل تازه و گشنیز در این نوع اضافه می شود. آش ترشی دیگر غذای محلی است که با نخود، لوبیا چیتی، مغز گردو، چغندر، آلوچه، آلبالو، برگ قیسی (زردآلو)، کشمش، سیر و نعناع داغ تهیه می شود. برای خوش طعم شدن این آش باید از سرکه و شیره به عنوان چاشنی استفاده کرد. با توجه به ذائقه، اگر کسی آش ترش دوست داشته باشد، سرکه بیشتر و برای ملس کردن، شیره بیشتر اضافه می شود. در تهران به این آش، آش میوه می گویند. به دلیل اینکه طالقان نزدیک تهران است، مردم ساکن، از نظر عادت های غذایی به تهرانی ها شباهت فراوانی دارند اما مصرف زیاد عسل و مصرف نکردن غذای دریایی از عادت های غذایی اصلی مردم منطقه است.

مگر طالقان سوغاتی دارد؟
اگر خواستید سوغات تهیه کنید، عسل و لبنیات سوغات طالقان است. عسل های منطقه با توجه به منبع تغذیه زنبورها، طعم و رنگ متفاوتی دارد که به عنوان مثال می توان به عسل مرکبات اشاره کرد که روشن تر است. در ابتدای بلوار طالقانی یک مغازه عسل فروشی به نام عسل مانی وجود دارد که عسل های خوبی دارد.

لبنیات به خصوص پنیر محلی محصول دیگری است که توصیه می شود در طالقان تهیه کنید و در بیشتر بقالی های بلوار شهرک نیز می توانید آن را پیدا کنید. نان طالقان هم معروف است؛ نانی شبیه نان شیرمال که به آن «کلاس» می گویند. یک نانوایی کمی بالاتر از میدان جلال آل احمد وجود دارد که نان محلی می پزد. بعضی از بقالی ها نان محلی بسته بندی می فروشند. همچنین با توجه به فصل سفر بعضی محصولات کشاورزی مانند میوه ها، سوغات خوشمزه ای هستند.

در بعضی روستاها مثل جوستان هم که چون محل تجمع روستاییان بالاطالقان است مغازه های متعددی وجود دارد که می توانید از آنجا خرید کنید. در تعدادی از روستاهای بزرگ منطقه معمولا یک بقالی پیدا می شود.

توجه کنید
در سفر به طالقان به یاد داشته باشید، طالقان یکی از مناطق پرطرفدار گردشگران است بنابراین توجه به جامعه محلی لازم است تا از گردشگری نه تنها آسیب نبینند بلکه سود نیز ببرند. رعایت مواردی در سفر به طالقان ضروری است که از آن جمله می توان به وارد نشدن به باغ های شخصی، چادر نزدن کنار رودخانه یا مناطق دور از دسترس، برگرداندن زباله ها، روشن کردن آتش در محل مناسب و دور از درختان و خاموش کردن کامل آن پیش از بازگشت، توجه به تابلوهای اخطار و وارد نشدن به دریاچه اشاره کرد. به این دیار بیش از یک بار سفر کنید و در فصول مختلف گوشه و کنار آن را ببینید تا شکوفه های بهاری، میوه های تابستانی و آبشارها یا برگ های رنگارنگ پاییزی در زمان خود روحتان را نوازش کند. شما نیز در مقابل، در حفظ طبیعت آن کوشا باشید.

پرتو حسنی زاده، کارشناس گردشگری