چای به روایت تاریخ
همان طور که می‌دانید نوشیدنی‌ها از جایگاه بسیار مهمی در برنامه غذایی روزانه افراد برخوردارند و علاوه بر نقش بسیار مهمی که در تامین آب مورد نیاز بدن ایفا می‌کنند، برخی از انواع نوشیدنی‌ها بویژه نوشیدنی‌های گرم مانند چای، قهوه، نسکافه و شکلات داغ می‌تواند نقش بسیار مهمی در کاهش خستگی روزانه افراد داشته باشد.
علی‌رغم این که در بسیاری از کشورها و بویژه کشورهای اروپایی بهترین نوشیدنی برای وعده غذایی صبحانه آبمیوه است، اما امروزه در اغلب کشورهای دنیا چای یا قهوه در وعده‌های غذایی صبحانه مصرف می‌شود و این در حالی است که نوشیدنی‌های گرم ازجمله نوشیدنی‌هایی هستند که نوشیدن آنها در بین وعده‌های غذایی اصلی در طول روز برای رفع خستگی ناشی از انجام فعالیت‌های روزانه مورد توجه است.
برخلاف آنچه تصور می‌شود در اغلب کشورها و حتی کشورهای اروپایی و آمریکایی نوشیدن چای در میان وعده‌های غذایی روزانه به نوشیدن قهوه ارجحیت دارد اگرچه در این کشورها قهوه در وعده غذایی صبحگاهی از ارزش بسیار زیادی برخوردار است.
کشورهای آمریکا، آلمان و فنلاند به ترتیب بیشترین مصرف قهوه را در سطح جهان دارند. البته قهوه، نوشیدنی‌ای است که در کشور کانادا و همچنین دیگر کشورهای اروپایی هم طرفداران زیادی دارد.
در فرانسه نیز نوشیدن قهوه از جایگاه خاصی آن هم در میان وعده غذایی عصرانه افراد برخوردار است تا جایی که بسیاری از خانواده‌ها دوستان و اقوام را برای این میان‌وعده دعوت می‌کنند و با قهوه و کیک از آنها پذیرایی می‌کنند.
نسکافه که نوشیدن آن در برخی کشورها و ازجمله ایران نیز مورد توجه قرار گرفته است در حقیقت نوعی قهوه فوری است که در آب یا شیر قابل حل است.
از آنجایی که این نوع قهوه به روشی متفاوت از روش تهیه انواع مختلف قهوه تولید می‌شود از نظر طعم و مزه با آنها متفاوت خواهد بود و از این رو علی‌رغم این که در برخی از کشورها نسکافه جایگزین قهوه با طعم واقعی شده است برخی اصلا علاقه‌ای به نوشیدن نسکافه ندارند و بر این باورند که این نوشیدنی، نوعی نوشیدنی متفاوت بوده و اصلا قهوه نیست.
با توجه به این که شرکت نستله اولین شرکتی بود که بسته‌بندی‌های حاوی پودر قهوه فوری را وارد بازار کرد، با این حال به عنوان اولین تولیدکننده نسکافه در سطح دنیا شناخته شده است و از آنجایی که ایرانی‌ها بیش از دیگر کشورها از این نوشیدنی استقبال کرده‌اند ایرانی‌های قهوه نوش را مخترعان اصلی نسکافه می‌دانند.
شکلات داغ یا شیر کاکائو نیز ازجمله دیگر نوشیدنی‌های گرم است که از شیر، شکلات و شکر تهیه می‌شود و امروزه نوشیدن آن در بسیاری از کشورها مورد توجه قرار گرفته است. آمریکایی‌ها نخستین افرادی بودند که این نوشیدنی را از کاکائو، آب و کمی ادویه تهیه می‌کردند.
نخستین بار اسپانیایی‌ها با این نوشیدنی آشنا شدند، اما چون طرز تهیه آن را مخفی نگه داشته بودند سال‌های زیادی طول کشید تا این نوع نوشیدنی در میان اروپایی‌ها رواج یافت. در گذشته این نوشیدنی را از شکلات، آب داغ و فلفل تهیه می‌کردند و به تدریج برای بهبود طعم آن مقداری شکر هم به آن اضافه شد تا این که نوشیدن شکلات داغ در انگلیس مورد توجه قرار گرفت و از آن پس انگلیسی‌ها به آن شیر هم اضافه کردند که این نوشیدنی به عنوان نوشیدنی بعد از شام در این کشور سرو می‌شد.
در ابتدا این نوشیدنی تنها در میان افراد ثروتمند رایج بود و به عنوان شکلات نام برده می‌شد بعدها با شکلات‌های جامد و عرضه آنها به بازار نام این نوشیدنی از شکلات به شکلات داغ تغییر پیدا کرد امروزه مصرف آن در کشورهای اروپایی در فصول سرد سال بسیار مورد توجه است.
چای، نوشیدنی محبوب جهانی
شاید برایتان جالب باشد بدانید چای که در بسیاری از کشورهای دنیا در مهمانی‌ها، جشن‌ها، مراسم سوگواری و به عنوان یک نوشیدنی پیش از غذا، بعد از غذا یا در وعده غذایی صبحانه به عنوان نوشیدنی اصلی سرو می‌شود یکی از پرطرفدارترین نوشیدنی‌ها در سطح دنیاست و پس از آب که یک نوشیدنی طبیعی است به عنوان پرمصرف‌ترین نوشیدنی در سطح دنیا شناخته شده است.
اگرچه چای به عنوان یک نوشیدنی، امروزه در فرهنگ کشور ما از جایگاه بسیار مهمی برخوردار است، اما جالب است بدانید که این نوشیدنی تا قرن‌ها پیش در کشور ما حتی شناخته شده هم نبود و از قرن هفدهم میلادی چای به عنوان یک نوشیدنی در کشور ما مورد توجه قرار گرفت، اما با این حال کشت و صنعت چای در کشور ما قدمتی ۱۰۰ساله دارد.
در ابتدا قهوه، نوشیدنی متداول در ایران بود تا این که به تدریج چای جایگزین قهوه شد. در حقیقت واژه چای هم یک واژه چینی است که با همان تلفظ به زبان فارسی راه‌یافته است. نام این گیاه در جنوب چین چای و در شمال چین کافی است و به این ترتیب می‌توان گفت مردم خاورمیانه نام این گیاه را از مردم جنوب چین آموختند در حالی که در کشورهای اروپا نام این گیاه برگرفته از واژه‌ای است که مردم شمال چین به این گیاه اطلاق می‌کردند.
اگرچه چای یک محصول مهم زراعی محسوب می‌شود اما نقش فرهنگی آن که متناسب با شرایط آب و هوایی و آداب و رسوم حاکم بر کشورهای مختلف متفاوت است، بیش از آن حائز اهمیت است.
آداب و رسوم نوشیدن چای
روش نوشیدن چای در کشورهای مختلف متفاوت است. در کشورهای آسیای شرقی و بخصوص در کشورهای چین و ژاپن که در فرهنگ آنها چای از جایگاه بسیار مهمی برخوردار است اغلب نوشیدن چای سبز متداول است که در مقایسه با چای سیاه طعم ملایم‌تری دارد و به همین دلیل در این کشورها معمولا به چای چیزی اضافه نمی‌کنند، اما در برخی از کشورهای آسیایی مانند هند و مالزی که چای سیاه طرفداران بیشتری دارد چای را همراه با شیر و کمی شکر و گاهی با افزودن کمی ادویه می‌نوشند.
از آنجایی که در کشورهای اروپایی بویژه انگلیس چای بسیار غلیظ و تیره سرو می‌شود معمولا مردم این کشور چای را با افزودن کمی شیر و شکر و گاهی آبلیمو می‌نوشند. افزودن شیر به چای موجب می‌شود تا حدودی از تلخی چای غلیظ انگلیسی کاسته شود.
آمریکایی‌ها در مقایسه با اروپایی‌ها در این رابطه کمتر سختگیری می‌کنند. اگرچه آمریکایی‌ها نیز عادت دارند چای را با اندکی شکر و آبلیمو بنوشند اما ریختن شیر در چای در این کشور چندان مرسوم نیست. مردم روسیه نیز همچون انگلیسی‌ها از طرفداران چای غلیظ و تیره‌رنگ هستند.
با این تفاوت که در روسیه خوردن چای معمولا با آداب و رسوم خاصی همراه است و اغلب روس‌ها چایی را که روی سماور دم شده باشد به نوشیدن چای کیسهای ترجیح می‌دهند اگرچه در اغلب کشورها چای را به صورت دم کرده سرو می‌کنند، اما در کشور چین اصلا چای را در قوری دم نمی‌کنند.
چینی‌ها پیش از این که آبجوش بیاید چای خشک را در فنجان و سپس روی آن آب می‌ریزند. سپس زیراستکانی را روی فنجان می‌گذارند و کمی صبر می‌کنند تا چای در فنجان دم بکشد. در این کشور بیشتر مردم چای را بدون افزودن هر مایع یا طعم‌دهنده دیگری می‌نوشند. در کشور مالزی هم اغلب مردم نوشیدن چای تلخ را ترجیح می‌دهند.
برخلاف ایرانی‌ها، در این کشور هنگامی که می‌خواهند چای را از قوری به داخل استکان بریزند قوری را نسبت به فنجان یا استکان در ارتفاع بالاتری می‌گیرند تا جریان بلندی از چای بسازند. مردم مالزی معتقدند که با این کار میزان دم کشیدگی چای بیشتر شده و طعم و مزه بهتری خواهد داشت.
آنها می‌گویند هر چه میزان حباب‌های ایجاد شده در سطح فنجان در هنگام ریختن چای بیشتر باشد اکسیژن بیشتری در چای وجود داشته و طعم و مزه آن بهتر خواهد بود. در کشور کانادا رسم بر این است که حتما باید چای را در قوری‌هایی به رنگ آبی کمرنگ دم کنند. مردم این کشور نیز معمولا چای را همراه شیر می‌نوشند.
هندی‌ها از جمله افرادی هستند که رنگ چای در مقایسه با طعم آن، برای آنها اهمیت بیشتری دارد و معمولا در این کشور چای را با شیر، آب و شکر مخلوط کرده و سپس می‌جوشانند.
اگرچه ممکن است نوشیدن چای با نمک به مذاق و سلیقه ما ایرانی‌ها چندان خوشایند نباشد، اما هندی‌ها بر این باورند که نوشیدن چای با نمک در مقایسه با چای شیرین حاوی انرژی بیشتری خواهد بود.
هلندی‌ها معمولا از چای خشک بسیار ریز استفاده می‌کنند. آنها نیز مانند ما ایرانی‌ها چای و آبجوش را داخل قوری می‌ریزند و اندکی صبر می‌کنند تا چای دم بکشد.
علی‌رغم این‌که در اغلب کشورها چای به عنوان یک نوشیدنی گرم شناخته شده است اما در برخی از کشورهای اروپایی و همچنین در آمریکا چای سرد طرفداران بیشتری دارد. در این کشورها مردم پس از دم کردن چای، چند تکه یخ و همچنین مقداری آبلیمو تازه در چای ریخته و سپس آن را می‌نوشند.
چای به روایت تاریخ
بوته گیاه چای برای نخستین بار حدود پنج هزار سال پیش و در کشور چین یافت شد. بی‌شک گیاه چای به عنوان یک نوشیدنی پرمصرف و شفابخش که قرن‌های طولانی به عنوان نمادی از موقعیت اجتماعی افراد مطرح بوده، نقش بسیار مهمی در فرهنگ و آداب و رسوم کشورهای آسیایی داشته است.
در گذشته نوشیدن چای خوب نشانه‌ای از جایگاه اجتماعی افراد به شمار می‌آمد، تا جایی که مردم عادی فقط می‌توانستند از طعم چای استفاده کنند. در قرن هفدهم میلادی برای نخستین بار چای توسط هلندی‌ها به اروپا آورده شد که پس از مدت کوتاهی این نوشیدنی با استقبال بسیار زیادی از سوی اروپایی‌ها مواجه شد و به این ترتیب نوشیدن چای در دیگر کشورهای دنیا نیز مرسوم شد.
جالب است بدانید که در میان کشورهای اروپایی مردم انگلیس از جمله طرفداران این نوشیدنی هستند. تا اوایل قرن بیستم میلادی چای از جمله نوشیدنی‌های لوکس و تجملی محسوب می‌شد که تنها افراد ثروتمند توانایی خرید آن را داشتند.
در نیویورک افرادی که در زمینه تجارت چای فعالیت داشتند، چای خشک را از کشورهای هند و چین خریداری می‌کردند و آن را به قیمت بسیار بالایی در میان علاقه‌مندان به این نوشیدنی توزیع می‌کردند.
در ابتدا چای در بسته‌بندی‌های فلزی فروخته می‌شد، اما از آنجایی که اغلب این بسته‌بندی‌ها قیمت زیادی داشتند در اوایل قرن بیستم میلادی کیسه‌های ابریشمی جایگزین قوطی‌های فلزی شدند که در آنها مقدار کمی چای ریخته می‌شد و در مقایسه چون مقدار کمتری چای در آنها وجود داشت قیمت کمتری داشت و به این ترتیب این نوع بسته‌بندی در بسیاری از دیگر کشورها نیز مورد توجه قرار گرفت.
برخی از مصرف‌کنندگان متوجه شدند که می‌توانند کیسه‌ها را به همان صورت داخل آب جوش بیندازند و به این ترتیب چای کیسهای ابداع شد.
علی‌رغم این که امروزه بسیاری از مردم در کشورهای مختلف دم کردن چای خشک و عطر و بوی آن را به چای کیسهای ترجیح می‌دهند، اما از آنجایی که دم کردن چای کیسهای در مقایسه بسیار آسان‌تر است و سرعت رنگ دادن آن بیشتر است بسیاری از افراد همچنان از طرفداران چای کیسهای هستند تا جایی که انگلیسی‌ها که در مقایسه با دیگر کشورهای اروپایی بیشتر به نوشیدن چای علاقه دارند، چای کیسهای را به چای خشک معمولی ترجیح می‌دهند و بیش از ۹۵ درصد چای مصرفی مردم این کشور چای کیسهای است.
آنچه مسلم است این که برخلاف آنچه تصور می‌شود که قهوه پرطرفدارترین نوشیدنی دنیاست چای به عنوان یک نوشیدنی گرم و آرامش‌بخش برای رفع خستگی، طرفداران بیشتری دارد.
چای در فرهنگ ایرانی
چای در دنیای امروز به بخشی از فرهنگ زندگی ما ایرانی‌ها مبدل شده است و به نظر می‌رسد که برگزاری مهمانی‌ها، مراسم، جشن‌ها و… بدون حضور چای رنگ و بویی نخواهد داشت. آداب و رسوم نوشیدن چای در کشور ما در میان اقوام مختلف متفاوت است.
برای مثال در استان‌های جنوبی کشور و بویژه در استان‌های خوزستان و هرمزگان آداب و رسوم خاصی برای نوشیدن چای وجود دارد، بنا بر رسم این مناطق اگر مهمانی به جمع آنها وارد شود حتی اگر چای آماده وجود داشته باشد، به نشانه احترام برای او چای تازه دم می‌کنند یا این که میزبان نباید قاشق چایخوری را در فنجان یا استکان قرار دهد، چون این کار بی‌احترامی به مهمان است. در استان‌های جنوبی نوشیدن چای غلیظ مرسوم است و اگر برای مهمان چای کمرنگ آورده شود نشانه بی‌احترامی است.
مراسم چای ژاپنی
شاید برایتان جالب باشد بدانید که در برخی از کشورها مراسم مخصوصی برای نوشیدن چای وجود دارد که برگرفته از فرهنگ حاکم بر آن جوامع است. از میان مراسم و آیین‌هایی که تحت عنوان آیین چای از آنها نام برده می‌شود مراسم پیچیده، رسمی و بی‌سروصدای آیین چای ژاپنی بیشتر شناخته شده و نوشته‌های زیادی درباره این مراسم منتشر شده است.
ژاپنی‌ها علاقه زیادی به نوشیدن چای دارند و در فرهنگ این کشور، این نوشیدنی از جایگاه بسیار ارزشمندی برخوردار است تا جایی که حتی در بسیاری از مهمانی‌ها، فرد مهمان با آوردن یک بسته چای مرغوب برای فرد میزبان قدردانی و تشکر خود را از زحمات او برای برگزاری این مهمانی اعلام می‌کند.
مراسم چای ژاپنی که اغلب از ساعت ۶ عصر تا ۹ شب برگزار می‌شود مراسم بسیار رسمی برای نوشیدن چای است که از گذشته‌های دور در این کشور رواج داشته است. هدف این رسم که در آیین‌های مذهبی کشور ژاپن ریشه دارد جلب توجه مردم به واقعیت‌های ساده و روزمره زندگی نظیر نوشیدن چای است.
در این مراسم، میزبان لباس سنتی ژاپنی می‌پوشد و با توجه به این که این مراسم در مکانی آرام و زیبا برگزار می‌شود مهمانان باید از گفت‌وگو در حین برگزاری خودداری کنند و تنها از مناظر اطراف و آیین‌هایی که در حین برگزاری مراسم اجرا می‌شوند، لذت ببرند.
امروزه در بسیاری از رستوران‌های کشور ژاپن در فهرست غذاها، نوشیدن چای به سبک ژاپنی هم گنجانده شده است تا هم افراد و بخصوص گردشگران خارجی بتوانند با این مراسم سنتی آشنا شوند.
منبع:جام جم آنلاین