کوهپیمایی و سلامتی

کوهنوردی، از رشته‌های مهم ورزشی است که در تنظیم اعمال تمام اعضای داخلی بدن انسان، از جمله قلب، مغز، دستگاه گوارش، عضلات و استخوان‌ها دخالت عمده دارد و نقش پیشگیری ودرمانی بسیار شایسته و شایانی برعهده دارد.

هنگام کوهنوردی، میزان خون موجود درعضلات تا ۲۰ برابر بیشتر شده و مویرگ‌های خونی که در جریان استراحت فقط به مقدار ۱۵ درصد باز و فعال هستند، هنگام کوهنوردی به بیش از ۹۵ درصد می‌رسد و در نتیجه انتقال مواد غذایی ضروری بدن با شتابی بیشتر و با کیفیتی سودمندتر به نقاط مختلف بدن می‌رسند.

هرچه به طرف ارتفاعات بالاتری می‌رویم چون فشار هوا و اکسیژن کمتر می‌شود، نوعی هیپوکسی و کمبود اکسیژن رخ می‌دهد و بدن انسان به طور طبیعی برای جبران این خستگی و تنگی نفس هورمونی به نام اریتروپویی تین را از راه کلیه‌ها ترشح ساخته و از آنجا به سمت مغز استخوان رفته و مقدار خونسازی گلبول‌های قرمز را افزایش می‌دهد تا از این راه کاهش انتقال اکسیژن را جبران کند. در ارتفاعات مقدار هموگلوبین و هماتوکریت و به طور کلی غلظت خونی افزایش یافته و مقدار ظرفیت انتشاری و تهویه ریه‌ها هم زیادتر می‌شود. یعنی میزان هموگلوبین از ۱۴ به ۲۰ گرم درصد و میزان هماتوکریت از ۴۴ درصد به ۶۰ درصد می‌رسد.

دوندگان المپیک ۱۹۷۲ مونیخ هم از این خاصیت به خوبی استفاده کردند و در نتیجه تمامی دوندگانی که در ارتفاعات بالایی به تمرینات پرداخته بودند، عناوین نخست تا سوم ۱۵۰۰متر تا ماراتن را به خود اختصاص دادند.

هنگام کوهنوردی، متابولیسم مواد شناور در خون از جمله قند، کلسترول، پروتئین‌ها و اسید اوریک به بهترین شکلی صورت می‌گیرد و در نتیجه در درمان بیماری‌های تصلب شرائین، فشارخون، سکته‌های قلبی و مغزی، افزایش کلسترول و تری گلیسرید خون، بیماری دیابت، به ویژه افراد مبتلا به بیماری نقرس که کریستال‌های اسید اوریک در مفاصل و تاندون‌های آنها رسوب کرده، مفید است.

با گردش‌های منظم در کوهستان‌ها، مقادیر چربی زائد بدن از زیر پوست‌ها و احشاء آب شده و در نتیجه شخص به عوارض قلبی و عروقی مبتلا نمی‌شود، زیرا هنگام کوهنوردی میزان ضربان قلب از ۷۲ به ۱۲۰ و میزان شمارش تنفسی از ۱۷ به ۳۴ بار در دقیقه رسیده و پمپآژ و برون ده قلبی هم افزایش یافته و مجرای رگ از پلاک‌ها و رسوبات چربی شسته و تمیز شده و سوخت‌وساز سلولی با خونی سرشار از اکسیژن صورت می گیرد.

توصیه‌های پزشکی ضروری
۱- اگر برنامه کوهپیمایی برای ارتفاعات بیشتر از ۳۰۰۰متر باشد باید از ۳ روز پیش، غذاهای پرانرژی مانند گوشت سفید از جمله مرغ یا ماهی و سبزیجات به صورت خورشت سبزی و انواعی از ویتامین‌ها مصرف شود تا در عضلات و کبد و سایر اعضا ذخیره شود. در روز کوهپیمایی به هیچ عنوان نباید غذاهای سنگین و کامل مصرف کرد، زیرا سبب اختلال در هضم و جذب غذا شده و بار قلب و احشاء زیاد می‌شود و به دلیل نفخ شکم و سردردهای حاصله، فرد قادر نخواهد بود مسیرهای طولانی را بپیماید و بیشتر تمایل دارد در میان راه در قهوه‌خانه‌های مختلف و یا در پناهگاه‌ها استراحت کند و از ادامه کوهنوردی سر باز می‌زند. نتیجه مصرف غذاهای سنگین، خستگی زودهنگام، عرق‌ریزی زیاد، تنفس‌تند و پشیمانی از ورزش کوهنوردی را هم بدنبال دارد.

۲- کوهنورد باید با شکم نسبتاً خالی یا به عبارتی ۴ساعت پس از غذای اصلی و یا ۲ساعت پس از صبحانه خفیف حرکت کند و یا صبح ناشتا پیش از شروع کوهپیمایی مقدار مختصری نان یا بیسکویت و چای، یا مربا و یا پنیر و خرما هم مفید است. البته بهتر است این نوع خوراکی‌ها نیز حدود یک تا دو ساعت پیش از شروع حرکت صرف شود. استراحت اصلی باید پس از پیمودن مسیرهای طولانی‌تر انجام شود و در مسیر راه باید به طور آهسته و پیوسته حرکت کرد. کوهپیمایان حرفه‌ای و علاقه‌مندان به این ورزش می‌دانند که هنگام گذر ازیک شیب، نباید خود را رها کرد که سرعت زیاد و غیرقابل کنترل باشد، وهنگام پیمودن ارتفاعات هم باید بسیار کند حرکت کرد.

۳- خوردن میوه‌هایی مانند مرکبات، سیب، و همچنین خشکبار از جمله کشمش، مغز گردو، بادام و خرما در میان راه به مقدار کم بسیارمفید است. بویژه در مسیر کوهپیمایی باید از نوشیدن آب فراوان غفلت نورزید، یعنی بیش از ۵ لیوان. زیرا آب سلول‌های بدن به مقدار زیادی از راه تعریق، اکسید اسیون داخلی قلب، عضلات، معده و روده‌ها دفع می‌شود.

۴- دود، بویژه سیگار برای کوهنوردان در روزهای هفته و بویژه در روز کوهپیمایی بسیار مضر است، زیرا تعادل تنفسی ریه‌ها را مختل می‌کند و در طول راه تنگی نفس و خس‌خس بیشتری رخ می‌دهد و قدرت عضلانی و پمپاژ بطنی قلب کاهش می‌یابد. سیگار افزون بر نیکوتین که ماده سمی سرطان‌زایی است، دارای ۴۰۰۰ نوع سم گازی شکل به صورت آستون، آمونیاک، استالدیید، فرمالدیید و… است که در بروز سرطان‌های ریه، دهان، مثانه، معده، حنجره، لب، مری؛ همچنین در سکته‌های قلبی و مغزی دخالت بسزایی دارد. نوشیدن مشروبات الکلی هم رفلکس‌های عضلات را کند و ضربان قلب را تند‌تر می‌کند، خون بیشتری به مویرگ‌های بدن می‌رساند، پوست صورت را قرمزتر می‌کند، اما موجب کاهش مقدار خون اعضای داخلی بدن می‌شود و حالت خماری، کسالت و تندخویی به فرد می‌دهد.

منبع: روزنامه اطلاعات