تلویزیون و تأثیرات آن بر کودک

تماشای تلویزیون یکی از کم هزینه ترین راههای گذران اوقات فراغت است. ضمن اینکه تلویزیون را در همه‌ی ساعات شبانه روز و در خانه می‌توان استفاده کرد و شاید به همین دلیل تلویزیون همچنان یکی از پرطرفدار‌ترین رسانه‌های جمعی است. با وجود گسترش چشمگیر رسانه‌ها از جمله اینترنت به نظر می‌رسد همچنان تلویزیون سهم عمده‌ای در پرکردن اوقات فراغت جوانان دارد چرا که فعالیت مورد علاقه نوجوانان و جوانان برای گذران اوقات فراغت به ترتیب عبارتند از: فعالیت‌ ورزشی، تماشای تلویزیون و مطالعه.

بررسی سهم تلویزیون دراوقات فراغت جوانان (به خصوص درسالهای اخیرکه در ایران شیوه‌های فردی گذران اوقات فراغت به تدریج برای خود جایی باز کرده است) می‌تواند میزان اهمیت این رسانه را روشن کند. دراین مقاله ابتدا با روش اسنادی به بررسی سهم تلویزیون در اوقات فراغت دانشجویان پرداخته و سپس با مطالعه ای میدانی، یافته های بخش اسنادی بر روی نمونه کوچکی از دانشجویان دختران مورد واکاوی قرار گرفته است.

تلویزیون چه نوع اطلاعات یا داشته هایی را به کودک منتقل می کند؟ چند ساعت از روز را کودک جلوی تلویزیون می گذراند؟ تاثیر خشونت، رفتارهای غیراجتماعی و آگهی های بازرگانی بر کودک چه قدر است؟ درباره خانواده چه طور، آیا تلویزیون در کانون وسایل زندگی قرار دارد؟ آیا تلویزیون بیش از هر چیز نظر تازه وارد به خانه را جلب می کند؟ آیا در طول روز روشن است؟ همیشه صدای تلویزیون در گوش افراد خانه است؟ خود شما برنامه های تلویزیون را انتخاب می کنید یا بی هدف جلوی آن می نشینید؟

آشنایی های اولیه
بسیاری از کودکان پیش از رسیدن به سن مدرسه با تلویزیون آشنا می شوند. طبق آمار آکادمی کودکان در آمریکا (AAP) با وجود توصیه های صریح متخصصان مبنی بر تماشای یک تا دو ساعت تلویزیون در روز، کودکان آمریکایی به طور متوسط روزی چهار ساعت تلویزیون تماشا می کنند. برای کودکان زیر دو سال تماشای تلویزیون به هیچ وجه توصیه نمی شود. از آنجا که این سن برای رشد فکری حیاتی است، تماشای تلویزیون یا هر وسیله مشابهی مانند کامپیوتر یا پلی استیشن، بر ارتباط دو طرفه کودک و والدین که با بازی و آموزش همراه است، تاثیر منفی می گذارد و کسب و ارتقای مهارت های شناختی، عملی، اجتماعی و احساسی طفل را دچار وقفه می کند.

جنبه های مثبت و منفی
البته تماشای تلویزیون به صورت معقول و متعادل، به دلایلی تاثیرات مثبت دارد، از جمله اینکه کودکان در سنین پیش از دبستان می توانند از طریق آن الفبا را بیاموزند و گنجینه لغات خود را افزایش دهند. تلویزیون برای کودکان مدرسه ای دریچه ای به دنیایی است که هرگز ندیده اند و یا حتی نخواهند دید. در مجموع، استفاده درست از تلویزیون بی تردید بر تنوع آموزش و تفریح بچه ها موثر است.
با وجود برخی مزایا، تحقیقات نشان می دهد که تماشای بیش از حد تلویزیون مسایل زیر را در پی خواهند داشت:
• احتمال اضافه وزن در کودکانی که به طور مرتب بیش از چهار ساعت در روز را به تماشای تلویزیون می گذرانند، بیشتر است.
• کودکانی که شاهد صحنه های خشن مانند قتل و گروگان گیری در تلویزیون هستند، از دنیای پیرامون خود می ترسند و همواره با ترس از رخ دادن اتفاق بد زندگی می کنند.
• نقش تلویزیون بر القای نابرابری های جنسیتی و نژادی در صورت نمایش برنامه های نامناسب که به فرهنگ سازی غلط منجر می شود، تردیدناپذیر است.

بستن یا نظارت؟
هر چند بسیاری خواهان افزایش ساعت های برنامه های آموزشی تلویزیون هستند، عده ای دیگر بهترین کار را بستن تلویزیون می دانند و برخی هم عقیده دارند والدین باید تماشای تلویزیون را کنترل کنند و به کودکان شان بیاموزند تماشای تلویزیون گاهی اوقات برای تفریح خوب است نه تماشای دایمی آن. به همین دلیل، نظارت بر محتوای برنامه های تلویزیونی و اعمال محدودیت برای زمان تماشا کردن آن که می تواند وقت فعالیت های دیگر مانند بازی با دوستان، ورزش یا مطالعه را اشغال کند، مهم است.

خشونت
تماشای صحنه های خشن از تلویزیون که به طور معمول به وسیله قهرمانان فیلم ها انجام می شود، در کودک این را القا می کند که خشونت اصولا ارزشی منفی نیست و با کمک آن می توان به هر هدفی رسید. هر چند کودکان همیشه به وسیله خانواده از اعمال خشونت نهی می شوند، برنامه های تلویزیونی خشن چراغ سبزی برای این اعمال هستند. حتی نقش های منفی این فیلم ها گاهی از مسوولیت قانونی و مجازات فرار می کنند. تماشای این صحنه ها، کودک را دچار ضربه روحی و آسیب پذیر می کند. طبق تحقیقات، گفتن اینکه این صحنه ها واقعی نیستند، دردی از کودکان دوا نمی کند چون اصولا فرق میان دنیای واقعی و خیالی را نمی فهمند. هر چند بیان این مساله کمکی به کودکان ۸ تا ۱۲ سال است اصولا توصیه نمی شود این افراد در شرایطی قرار بگیرند که بترسند.

چاقی
متخصصان رابطه معنی داری میان تماشای طولانی مدت تلویزیون و چاقی که یکی از معضلات سلامت است، می بینند. کودکانی که مدتی طولانی بی حرکت تلویزیون تماشا می کنند، بیشتر از بقیه همسالان شان غذاهایی را که ما به آن هله هوله می گوییم، می خورند حتی دیدن برنامه های علمی که وقت ورزش، تعامل اجتماعی و مطالعه را اشغال می کنند هم همین تاثیر منفی را بر سلامت دارد. مطالعات نشان می دهد با کم کردن ساعات تماشای تلویزیون و انجام تمرینات روزانه، فرد راحت تر می تواند وزن خود را کم کند.

آگهی های تبلیغاتی
طبق آمار (AAP) کودکان آمریکایی سالانه ۴۰ هزار آگهی تبلیغاتی را می بینند. پیام های بازرگانی مربوط به چیپس و پفک و اسباب بازی که میان کارتون های روزهای هفته پخش یا روی جعبه غذاهای کودک دیده می شوند، اطراف کودکان را پر کرده است و برای آنان این کالاها بسیار وسوسه کننده هستند.

کودکان زیر ۸ سال تصور درستی از فروش کالا ندارند و در کودکان زیر ۶ سال قدرت تشخیص بین آگهی های تبلیغاتی با سایر برنامه ها، به خصوص اگر در این آگهی ها از شخصیت های محبوب تلویزیونی استفاده شود، وجود ندارد. حتی کودکان بزرگ تر را درباره اهداف این آگهی ها باید روشن کرد.

در کنار کودکان تلویزیون تماشا کنید و به آنها بگویید مصرف کننده با شعور را با هر آگهی فریبنده ای نمی توان گول زد. به او توضیح دهید این آگهی ها برای درآمد مالی صاحبان کالاها طراحی شده اند و از راه های دیگری به جز خرید کالا های رنگارنگ می توان خوشحالی و آرامش را به وجود آورد.

منبع: هفته نامه سلامت