تاریخچه شهر زیر زمینی کاریز در جزیره کیش

احداث قنات (کاریز) در انحصار ایرانیان بوده است و با توجه به قدمت شش هزار ساله قنات در ایران می توان صاحبان اصلی قنات را ایرانیان دانست. کاریز واژه فارسی قنات است و در گذشته از آن برای هدایت آبهای زیر زمینی استفاده می شده است. با توجه به اینکه معمولا قناتها از ارتفاعات شروع شده و به مظهر می رسند عظمت قنات دو هزار ساله کیش با حداکثر ارتفاع چهل و پنج متری در جزیره کیش منحصر بفرد می باشد. جزیره کیش با توجه به اینکه ارتفاع چندانی ندارد، حفر و احداث قنات دو هزار ساله آن به دست ایرانیان خلاق در لایه گل مارن (مرگل) اهمیت و ارزش این قنات را بیش از پیش نمایان می کند. قنات قدیمی کیش با طول پانزده کیلومتر که در طول دو رشته از منطقه صفین و فرودگاه تا محل فعلی مجموعه فرهنگی سیاحتی شهر زیرزمینی کیش به سه رشته تبدیل می شود و از این محل مجددا با تبدیل به یک رشته، به شهر قدیمی حریره می ریزد. در طول مسیر این قناتهای قدیمی تعداد زیادی چاه برای برداشت آب وجود دارد که نشان دهنده آن است که در این قنات آب هم به صورت ساکن و هم به سمت مظهر قنات جریان و حرکت داشته است. از آب این قنات برای مصرف آبیاری فضای سبز و مصرف شرب ساکنین استفاده می شده و در عین حال کشتی ها نیز از آب جزیره کیش برای مصرف و فروش و یا معاوضه با اجناس دیگر در کشورهای حاشیه خلیج فارس استفاده می کردند. آب شیرین کاریز حاصل از بارندگی های فصلی جزیره است که از مرجانها به صورت یک فیلتر طبیعی عبور و در لایه گل مارن جریان پیدا می کند. گل مارن نوعی گل رس است که در حالت طبیعی نرم و انعطاف پذیر بوده و چنانچه در معرض هوا قرار گیرد خشک و محکم می شود. در مجموعه فرهنگی سیاحتی شهر زیر زمینی کیش (کاریز) جهت حفاظت از این گل ارزشمند دیوارهایی جلوی آن کشیده شده است. از گل مارن علاوه بر استفاده های درمانی برای درد مفاصل با ترکیبات اضافی برای تولید آجر، کوزه و سیمان مورد استفاده خاص قرار می گیرد. نکته قابل توجه این است که این کاریز ها به طوری استادانه و ماهرانه به دست ایرانیان باستان حفاری شده که با شیبی ملایم در طول پانزده کیلومتر حرکت، هم از آب آن جهت آبیاری استفاده شده و هم امکان برداشتن آن با چیزی شبیه به دلو نیز فراهم بوده است. پایابها مکانی پیش بینی شده برای فراهم شدن امکان برداشتن آب از کاریز است که در طول مسیر کاریز شش پایاب وجود دارد که یکی از آنها در مجموعه فرهنگی سیاحتی شهر زیرزمینی کیش موجود و قابل مشاهده است.

در گذشته دور اهالی بومی نشین جزیره کوزه به دوش از این محل آّب شرب خود را تامین می کرده اند. قدمت این پایابها به بیش از ۸۰۰ سال می رسد. در گذشته دور ، به خصوص قرون پنجم و ششم هجری که جزیره کیش مرکز تجارت خلیج فارس و دریای عمان بوده آب آشامیدنی جزیره کیش برای مصرف کشورهای حاشیه خلیج فارس از ارزش بسیار بالایی برخوردار بوده است. سقف مرجانی کاریز کیش به قطر هفت متر که زمانی بستر دریا بوده، مملو از صدف ها و آبزیانی است که هم اکنون به صورت فسیل در سقف مرجانی مجموعه فرهنگی سیاحتی شهر زیرزمینی کیش قابل مشاهده است. آزمایشهای انجام شده در دانشگاه مونیخ آلمان بر روی فسیلهایی که از سقف مرجانی تونل به دست آمده نشان می دهد این سقف بین ۵۳ تا ۵۷۰ میلیون سال قدمت دارد و شناسنامه انواع مختلف آن در موزه شهر زیر زمینی کیش (کاریز) به نمایش گذاشته خواهد شد. اگر با دقت بیشتری به این فسیلها نگاه کنید لاک‌پشتی را می‌بینید که از ۵۷۰ میلیون سال قبل خود را برای امروز ما جاودانه کرده است. شهر زیر زمینی کیش (کاریز) با توجه به ویژگیهای منحصر بفرد آن از جمله مرجانی بودن جزیره، آب شیرین قنات، هوای خنک در زیر زمین و سقف مرجانی مملو از فسیلهای با قدمت بسیار بالا در فهرست مهمترین ابنیه جهانی قرار می گیرد. قنات یا کاریز با قدمتی بیش از پنج هزار سال به دست ایرانیان باستان در جهت استفاده از آبهای زیر زمینی حفر می شده است. احداث شهر زیرزمینی کیش (کاریز) با هدف ایجاد یک فضای فرهنگی سیاحتی در جزیره کیش از سال ۱۳۷۸ آغاز شد و تا امروز دهلیزها و تالارهای متعددی در این مجموعه برای بازدید گردشگران ایجاد شده است در تالارهای متعدد این مجموعه، بازارها و غرفه هایی به عنوان محل عرضه صنایع دستی استانهای مختلف کشور و دیگر کشور ها قرار خواهد داشت. در چند سال گذشته، احداث سه کیلومتر تونل به مساحت چهارده هزار و پانصد مترمربع در عمق چهارده متری زمین زیر لایه‌ای هفت متری از مرجان بدون استفاده از وسایل مدرن و تنها با تیشه و کلنگ و با دست جاذبه هایی بدیع را برای گردشگران جزیره کیش فراهم کرده است. دمای ثابت بین ۲۲ تا ۲۵ درجه سانتی گراد در داخل تونلهای شهر زیرزمینی کیش (کاریز) جذابیت خاصی را برای گردشگران و بازدید کنندگان این مجموعه فرهنگی سیاحتی به ویژه در فصول گرم سال ایجاد کرده است. مرکز اصلی کاریز که از سه رشته قنات تشکیل شده به مساحت ده هزار متر مربع در میدان المپیک جزیره کیش واقع شده است تا گردشگران ایرانی و خارجی، با قنات این میراث ارزشمند ایرانیان آشنا شوند. قنات قدیمی کیش دارای ۲۷۴ حلقه چاه است که ۷۴ حلقه از این چاهها در محل احداث شهر زیر زمینی کیش (کاریز) قرار دارد.

منصور حاجی‌حسینی موسس و سرمایه گذار این مجموعه فرهنگی سیاحتی که در حدود سی سال مقیم کشور آلمان بوده است، بر این باور است که قرار گرفتن آن در دل جزیره مرجانی و امکان بازدید از صدف‌ها و مرجان‌هایی از اعماق اقیانوس‌ها، آب شیرین قنات، هوای خنک زیر عمق چهارده متری زمین و سقف مرجانی پر از فسیلهایی با قدمت زیاد، این بخش از جزیره کیش را به یکی از ابنیه‌های منحصر به فرد دنیا تبدیل کرده است . راه‌اندازی موزه خلیج فارس که قسمت اعظم آن شامل ارایه اسناد مربوط به نام خلیج فارس در دورانهای مختلف تاریخی و همچنین ارایه شناسنامه های فسیلهای به جای مانده در کاریز کیش که در دانشگاه مونیخ آلمان تهیه شده، بخشی از طرح توسعه مجموعه فرهنگی سیاحتی شهر زیرزمینی کیش (کاریز) در زیرزمین خواهد بود. مهمترین بخش طرح توسعه این مجموعه فرهنگی سیاحتی احداث تونل شاهنامه برای آشنایی گردشگران با شاهنامه و داستان هفت خوان فردوسی است. قرار است با تعبیه قایق‌هایی در کانال‌های شهر زیرزمینی (کاریز)، امکان بازدید گردشگران در تونل شاهنامه که آب در آن جریان دارد، فراهم شود. گردشگران و بازدید کنندگان شهر زیرزمینی کیش در تونل شاهنامه سوار بر قایق با اجرای داستان هفت خان فردوسی همسفر می شوند.