نمایش؛ کامل ترین هنر

نمایش در زبان فارسی ترجمه ی تئاتر است و آن هنری است که از چند هنر دیگر ترکیب یافته است. در نمایش بازیگران خود را به جای قهرمانان و اشخاص داستان می گذارند و وقایعی را که برای قهرمانان اتفاق می افتد را با حرکات و اعمال و گفتار خود یک به یک در روی صحنه مجسم می کنند. در نمایش از ادبیات، موسیقی، نقاشی و حتی حجاری و معماری و برخی هنرهای دیگر استفاده می شود بنابراین آن را کامل ترین هنرها می نامند.

نمایش:
نمایش در سراسر گیتی به اشکال مختلف متداول است و در بعضی از کشورها سابقه آن به زمانهای بسیار دور تعلق دارد. در ایران نیز نمایش از زمانهای قدیم متداول بوده است، نمایش حاجی فیروز و… از قدیم در عید نوروز برگزار می شده است. نمایشهای سوگواری، نقالی، روحوضی، تعزیه و شبیه خوانی از دیگر اشکال نمایشی در گذشته بوده است.

اصل و منشأ نمایشی را که اکنون در سرتاسر جهان رواج دارد به کشور یونان نسبت می دهند (هرچند که پیش از آن نیز نمونه هائی موجود بوده است). یونانیان قدیم خدایان متعددی داشتند و آنها را پرستش می کردند و در اوقات خاصی برای بزرگداشت یا پرستش آنها جشن هائی ترتیب می دادند. در این جشن ها نمایشهائی نیز برگزار می شد. محل نمایش اغلب دامنه تپه ای بود که میان آن فرو رفتگی داشت. سینه تپه را پله پله می کردند تا تماشاگران بر آنها بنشینند و در پایین، زمین مسطحی را به بازیگران و گروه خوانندگان اختصاص می دادند. جمعیتی که برای نمایش در محل گرد می آمدند گاهی از بیست هزار نفر هم تجاوز می کرد.

نمایش در قرن پنجم پیش از میلاد به اوج عظمت و اعتلای خود رسید و نمایشنامه نویسان بزرگی در این قرن ظهور کردند.

آشیل، سوفوکل و اوریپید، به عنوان مبدعان نمایشنامه نویسی نوین گوهری را در تاریخ بشریت نهادینه کردند که امروزه با وجود پیدایش سینما و فیلم و نفوذ بی سابقه آن در همه کشورهای جهان، نمایش اهمیت و اعتبار خود را از دست نداده است و امروزه از جهت پرورش قوای ذهنی کودکان و نوجوانان ارزش جدیدی از نظر تربیتی پیدا کرده است.

نمایشنامه:
نمایشنامه متنی است که نمایش از روی آن خوانده، تمرین و اجرا می شود و آن یکی از انواع متون ادبی است که برای نمایش تنظیم می شود. در آغاز نمایشنامه بعد از آوردن نام آن اشخاص، نمایش یا شخصیت های نمایشنامه نام برده می شوند و سپس شرح مختصری از محیط داستان، سن و سال و قد و چهره اشخاص داده شده و بعد گفتگوی اشخاص آورده می شود. کارها و حرکات بازیگران داخل کروشه یا قلاب [ ] و اگر حجم زیادی داشته باشد با حروف ریزتر چاپ می گردد. نمایش اغلب به چند قسمت تقسیم می شود و هر قسمت با پایین آمدن یا کشیدن پرده ای خاتمه می یابد و قسمت بعدی با بالا یا کناررفتن پرده شروع می شود، از این رو هر قسمت از نمایش را ” پرده ” گویند.

چگونگی آرایش هر پرده هم در ابتدای هر پرده می آید.

هر پرده هم ممکن است به قسمت های کوچکتری تقسیم شود که با روشن و خاموش شدن نور اعلام گردد که به هر قسمت یک ” صحنه “گویند.

انواع نمایشنامه:
نمایشنامه کمدی: به نمایشنامه هایی اطلاق میگردد که موضوع داستان آن خنده آور، شاد و نشاط آور باشد.

نمایشنامه درام: اگر موضوع داستان نمایشنامه چنان باشد که در آن اشخاص بازی تصاویر واقعی از زندگی را نشان دهند نمایشنامه درام خواهد بود.

نمایشنامه ملودرام: ممکن است درام مایه ای از کمدی نیز داشته باشد که در اینصورت به آن نمایشنامه ملودرام گویند که گاهی این مسئله بصورت پایان خوش نمایش نمود می یابد.

نمایشنامه تراژدی: اگر نمایشنامه وقایع فوق العاده مصیبت بار و غم انگیز نظیر مرگ پدر، برادر، فرزند و … را نمایش دهد در زمره نمایشنامه های تراژیک یا تراژدی می گنجد.

نمایشنامه طنز: گاهی نمایشنامه های کمدی حاوی پیام نیز می باشند که ممکن است تلخ و گزنده یا حتی سیاه نما هم باشند، این نمایشنامه ها طنز هستند.

نمایشنامه هجو: چنانچه نمایشنامه در بیان حالات کمدی یا طنز در دام مسخره کردن افراد یا موضوعات بیافتد نمایشنامه در زمره ی نمایشنامه های هجو شناخته می شود.

نمایشنامه لغو: نمایشنامه های طنز یا هجوی که بصورت بی بند و بار مسائل خانوادگی و غیر اخلاقی را مطرح نمایند در این دسته می گنجند.

زمانی که حضرت هابیل به دست قابیل کشته شد خداوند به دو کلاغ فرمان اجرای نمایشی را داد. فارغ از اهداف ذات اقدس الهی باید اذعان کرد در آن موقع اجزای مورد نیاز نمایش مثل بازیگر- تماشاچی- صحنه و متن نمایشی به همراه ارتباط بین آنها و رسیدن یه یک وحدت برای بیان مقصود رعایت و از این منظر خداوند برترین و شناخته شده ترین و اولین کارگردان مطلق عالم است.

اجزاء اصلی نمایش :
هنر نمایش دو جز اصلی دارد:”۱- داستان (محتوی)” و “۲- ساختار دراماتیک (فرم)”.

داستان (محتوی): داستان یا قصه یا محتوی همان حرفی است که نویسنده قصد دارد آنرا القا نماید. در حقیقت همان پیام نمایش است و بر دو نوع است:

الف: محتوای اصلی یا اورجینال که از تخیل خود نویسنده بر اساس واقعیت یا حتی غیر آن نشات می گیرد، نظیر روح داستانی حاکم بر بینوایان ویکتور هوگوکه برای اولین بار و توسط او مطرح شد.

ب: اقتباسی که همان شکل برگرفته شده از یک کار هنری انجام شده است. برای فهم مطلب تصور کنید هنرمندی از روی داستان ویکتور هوگو یک فیلم سینمائی بسازد.

ساختار دراماتیک (فرم): ارائه اثر به بهترین وجه بگونه ای که بیشترین اثر را بر تماشاچی بگذارد. ساختار دراماتیک اساسی ترین عنصر در هر اثر هنری است و به این صورت تعریف می شود.

رمز آن هم چیزی جز کسب دانش مربوط به ساختار دراماتیک نیست! بخش عمده ای از آن در حیطه ی علم می گنجد که باید در دانشکده های هنرهای دراماتیک کسب کرد یعنی زبان نمایش و راههای استفاده از تکنیک های تئاتری اما بخش دیگر آن به شناخت، شعور و آگاهی خالق اثر بستگی دارد که در قالب علمی نمی گنجد و بیشتر بعد هنری مد نظر است که بایستی با مطالعه مداوم در ارتقا این بینش کوشید و قابل کسب در هر دانشکده ای نیست.

مفاهیم و واژه های تئاتری:
سن: محلی است که در آن نمایش از روی متن نمایشی تمرین و در نهایت اجرا می شود و اغلب بصورت سکوئی بالاتر از سصح دید تماشاچی و در برخی اوقات در میان آنها ساخته میگردد.

پرده: هر نمایش به قسمتهائی تقسیم می شود اگر هر قسمت با باز و بسته شدن پرده اعلام شود به هر قسمت یک پرده گویند. یک نمایشنامه می تواند یک پرده یا بیشتر باشد.

صحنه: قسمتی از نمایش را که از پرده کوچکتر است و با روشن و خاموش شدن نور اعلام می شود صحنه گویند.

آوانسن: بخش جلویی هر صحنه را که اغلب بصورت نیم دایره طراحی و ساخته می شود را آوانسن گویند. آوانسن مهم ترین قسمت یک صحنه است و هر چند در برخی مواقع با تمهیدات تئاتری می توانیم بخش انتهائی صحنه را مهم نمایش دهیم مثلا با نورپردازی موضهی انتهای صحنه که اهمیت آنرا نشان می دهد اما حقیقتا مهم ترین بخش صحنه بدلیل نزدیکی با تماشاچی همان آوانسن است.

نویسنده: کسی است که بدلایل شخصی یا غیر شخصی متنی را برای اجرا یا ثبت در تاریخ می نویسد. این متن می تواند در قالب داستان کوتاه، رمان یا داستان بلند و نمایشنامه که از جمله متون اصلی ادبی هستند بگنجد.

کارگردان: وی کسی است که مسئولیت اساسی اجرای یک نمایش را از تدارک مراحل آغازین تا اتمام اجرا را برعهده دارد و مسئول مطالعه متن، انتخاب بازیگران، تقسیم نقش ها و…تا مراحل دیگر نظیر طراحی جزئیات حرکات بازیگران و… می باشد.

بازیگر: کسی است که مسئول اجرای حرکات و … محوله توسط کارگردان به منظور ایفای یک نقش هنری است.

میزان سن: به مجموعه حرکاتی که یک بازیگر به طراحی و دستور کارگردان در صحنه اجرا می نماید می گویند.

دیالوگ: کلیه گفتگوهای دو یا چند نفره بازیگران در نمایش که معمولا با احساسات گوناگون همراه است دیالوگ می گویند. دیالوگ بیشتر بصورت برون گرا ادا می شود.

مونولوگ: مجموعه گفتگوها و زمزمه هائی که یک بازیگر با خود دارد و بصورت درون گرا ادا میگردد مونولوگ گویند.

میمیک چهره: به حرکات ریز چهره بازیگر اطلاق می گردد.

دکور: هر آنچه که در یک نمایش بعنوان ابزار صحنه در معرض دید تماشاچی قرار می گیرد دکور است و برای آن دو مسئولیت مهم طراحی دکور و ساخت و اجرای آن متصور است که دو وظیفه و سمت طراح دکور و سازنده دکور عناوین آن می باشند. فردی که کار دکور انجام میدهد دکوراتور نام دارد.

گریم: به عمل چهره پردازی بازیگران در نمایش گویند و دو مسئول طراحی گریم و اجرای آن برای گریم و چهره پردازی مقرر شده است که در اکثر مواقع در نمایش های آماتوری بصورت تخصصی طراحی و اجرا نمی شود. این عمل با استفاده از وسایلی میسر است که کار با هریک تخصص ویژه ای را می طلبد و نقش آن در نمایش بسیار بنیادی است. در نمایش های سطحی و آماتور از وسایلی شبیه ابزار های آرایش زنان مثل کرم سفیدکننده – مدادسیاه و قهوه ای- ماتیک های قرمز و قهوه ای و… استفاده می شود که تقریبا شکل بازیگران در چهره ی فرد نقاشی می شود! برای پاک کردن گریم قبل از شستن ضروری است با شیر پاک کن و پنبه گریم از چهره زدوده شود و سپس با آب و صابون شسته گردد.

افکت: به کلیه ی محیطی که ممکن است بصورت زنده یا توسط دستگاه پخش صوت در نمایش اجرا گردد افکت گویند و صداهائی مثل رعد وبرق، خش خش خرد شدن برگ زیر پای بازیگر، شلیک گلوله، ترمز ماشین، زوزه ی حیوانات وحشی یا باد و… که در برخی نمایش ها لازم هستند می گویند.

نور: بدلیل اهمیت این مبحث آنرا به عنوان یک بحث نیمه تخصصی در نظر می گیریم.

از آنجائیکه نمایش در بیشتر اوقات در محلی سرپوشیده تمرین و اجرا می شود بحث نور یکی از کلیدی ترین مباحث است که هر فرد تئاتری بایستی تا حدی با آن آشنا باشد.

منبع مقاله: کتاب به سوی تئاتر بی چیز
نوشته: رژیگروتفسکی و سایت تبیان

امتیاز دهید: post
ممکن است شما دوست داشته باشید
ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.